40 Jaar KRN, een veelbewogen geschiedenis

Zoals in zoveel landen buiten Japan is het Kyudo in Nederland begonnen door het enthousiasme van een eenling. Siem (Simon) van de Nieuwendijk sensei bracht Kyudo naar Nederland. Siem sensei beoefende meerdere Budo en had in Japan Takeuchi sensei als kyudo leraar. Om hem heen vormde zich al vrij snel een hechte groep die Kyudo ging beoefenen onder zijn leiding, meestal op een grasveld in Zaandam. 

Bij de oprichting van de KRN heette de bond “Nederlandse Zen Kyudo Renmei”, waarin ‘zen’ staat voor ‘algemeen’. Vanwege de ongewenste associatie met “zenboeddhisme” heeft men in 1988 het woord ‘zen’ laten vervallen en heet de bond de Kyudo Renmei Nederland. Bij het 25-jarig bestaan is er ook aandacht voor de historie van de KRN geweest met de uitgave van een boekje.

Zowel kennis over Sha, over Rei als over materiaal moest vanaf het nulpunt opgebouwd worden. De eerste jaren was het zoeken naar vorm en techniek. Elke keer als Siem sensei terugkwam van een reis naar Japan werden wijzigingen hierin aangebracht. Sinds de komst van Matsui Iwao sensei naar Nederland en het moment dat Hans de Wekker sensei zijn leerling werd en daarmee veel kennis uit Japan ‘importeerde’, ontwikkelde Sha, Rei en kennis over materiaal zich binnen de KRN systematisch binnen de stijl van de Japanse bon (ANKF). Nederlandse ex-leden die een groot stempel op (de ontwikkeling van) het kyudo in Nederland hebben gedrukt zijn, zonder iemand te kort te willen doen, Simon van de Nieuwendijk sensei, Kees Buurman, Henk Stelwagen, Harald Möricke, Hans de Wekker sensei en Jimmy Fredriksz sensei.

In het verleden is de inhoud van Kyudo in Nederland ook mede gevormd door Japanners die lid zijn geweest van onze vereniging. Internet bestond nog niet en alle kennis die we konden krijgen werd met open armen ontvangen. In dit kader wil ik één persoon met name noemen: Shigematsu Yoshiro, de zoon van hanshi hachidan Shigematsu Nobuo sensei. Hij heeft als eerste een (niet formeel erkende) vertaling gemaakt van de kyudo kyohon. Daarnaast hebben zeker ook de deelnamen van de KRN leden aan internationale seminars mede vormgegeven aan het Nederlandse kyudo.

Een bijzonderheid is dat er in het begin vrijwel geen materialen waren, internet bestond niet en naast informatie moest ook al het materiaal uit Japan gehaald worden. Menig lid heeft daarom toen zijn of haar materiaal zelf gemaakt, van boog tot tabi en van pijl tot hakama.

Vanaf het begin werkt de KRN samen binnen Europees verband met andere landen waar Kyudo beoefend werd. De KRN stond mede aan de wieg van de EKF in 1980 en van de IKyF op 2 mei 2005. Ook hierom organiseerde de KRN meerdere (5) internationale seminars en Taikai (Europees en internationaal) alsook de viering van het 10 jarig bestaan van de IKyF in 2016. Ook is de KRN als een van de eerste leden toegetreden tot de tot dan toe lege Federatie Oosterse Gevechtskunsten (FOG), door NOC/NSF opgericht in 1982. Dat lidmaatschap heeft ons veel opgeleverd. De KRN is daar in 2008 uitgestapt wegens onvrede met de gang van zaken binnen de FOG.

De KRN wordt gevormd door meerdere dojo. Totaal kende de KRN 11 dojo waarvan er op dit moment nog 5 over zijn. Deze variatie in aantallen kenmerken het dynamische verleden van de KRN. Dojo ontstonden, verdwenen (Zaandam Lelystad, Den Haag, Laren, Amstelveen/Vijfhuizen, Leiden) en/of veranderden van plaats. Sommige dojo bestaan al sinds de eerste jaren van de KRN zoals de Hunze dojo, Shudokan dojo en de Enshin dojo. Andere dojo, zoals Kyo Ren Kan en Washinkan, zijn relatief jong. In het begin startte een leerling van Simon sensei een dojo in de plaats waar hij of zij woonde (iedereen trainde in Zaandam). Die leerling was vaak niet hoger gegradueerd dan 1^ste kyu, een enkele uitzondering daargelaten. Tegenwoordig streeft de KRN naar minimaal een 3^de dan als dojoleider/lesgever. 

Vanaf 1994 kent DE KRN de eerste Nederlandse Renshi titel. De borging van de inhoudelijke kwaliteit van het lesgeven is deze shogo titel. Daarnaast zijn er leden met een diploma LMA (leraar Martial Arts) via de FOG onder eindverantwoordelijkheid van het toenmalige ministerie van VWS. De KRN heeft ook zelf eenmalig een leergang opgestart om kyudo leraren van een gedegen achtergrond en diploma te voorzien.

Sommige dojo zijn en waren een heuse dojo zoals nu de Kyorenkan, vele zijn of waren gevestigd in een gymzaal. In de eerste dojo in Zaandam werd er veelal buiten op een zeil op een grasveld geschoten.

De KRN heeft nu ongeveer 65 leden, een aantal dat al enkele decennia stabiel is. In totaal zijn er ongeveer 450 personen lid geweest van de KRN. 65 leden betekent dat we in Europa een klein bond zijn. Op dit moment kent de KRN 1 shogo. In Europa zijn er binnen de EKF ±60 shogo waarvan 2 met een 7^de dan kyoshi. Voor de ontwikkeling en het voortbestaan van de KRN is samenwerking in Europees verband is dan ook een noodzaak. De KRN tracht steeds vaker Europese leraren uit te nodigen voor meerdaagse seminars. 

Een vaste traditie is het Pinksterseminar, 3 dagen trainen met elkaar en samenzijn in meer informele situatie buiten de dojo. In het begin werd dat seminar georganiseerd door Siem sensei als onderdeel van een Budo/karate seminar van zijn vereniging. Dit zorgde voor een kruisbestuiving tussen de diverse budo. Sinds 1989 is het Pinksterseminar een puur Kyudo seminar. Het eerste seminar in deze vorm vond plaats in Zuidlaarderveen in de dojo van Hans de Wekker sensei. Later werd Westernieland/Warfum de vaste locatie. Slechts een keer werd van die locatie afgeweken. En in het jaar 2020 werd vanwege de uitbraak van COVID-19 voor het eerst geen Pinksterseminar georganiseerd.

Een aantal keren is het ‘midzomernachtschieten’ (rond 21 juni) georganiseerd met de bedoeling hier een traditie van te maken. Vanwege het gaan ontbreken van de benodigde ruimte om te overnachten is het doodgebloed.

Een andere vaste traditie is de nieuwjaarsverschieting, de opening van het nieuwe jaar. Na een fluitende pijl ceremonie is er gelegenheid het jaar te openen met een “voorschot” op het dier van het jaar uit de oosterse dierenriem. De verschieting eindigt met de uitruil van kleine cadeautjes.

Ter ere van de millenniumwisseling is begin een 2000 taikai georganiseerd: 2000 pijlen op een dag schieten.

De KRN heeft een aantal jaar (1989 – 2003) een papieren bondsblad uitgegeven de “Atari”. Dit werd gevuld door de leden en uitgevoerd door de Leidse dojo en diende als bondsorgaan voor mededelingen naar en van de leden. Dit is nu grotendeels vervangen door de KRN-website voor (interne) communicatie en al informatiebron. Daarnaast is de Japanse Kyhon in 2012 formeel vertaald in het Nederlands.

Vele keren is er door leden van de KRN deelgenomen aan Japanse seminars. Verschillende daarvan zelfs in het kader van door NOC/NSF gesubsidieerde wereldkampioenschappen. 

40 jaar KRN bestond uit dieptepunten maar ook veel hoogtepunten. De inzet van leden binnen, maar ook buiten de KRN, de organisatie van vele evenementen, de dojoleiders, de besturen, de leraren, de bouw van diverse dojo (Zuidlaarderveen, Schingen, Laren, Vijfhuizen en Nuenen), dit alles kenmerkt zich door het enthousiasme en liefde voor kyudo. En het is onze wens dat wij (de KRN leden en de lezers hiervan kyudo kunnen blijven beoefenen en uitdragen in tijden van voor- en tegenspoed. Ik wens ons allemaal daarbij veel wijsheid.

Hieronder zijn een aantal (voormalige) leden aan het woord die de KRN vanaf de eerste periode meegemaakt hebben. De anekdotes geven een beeld van 40 jaar Kyudo in Nederland.

Gedenkwaardige anekdotes uit de mond van een aantal (ex-)leden.

Jaap Buitink:

Bijzondere momenten waren altijd de vele bezoeken van Japanse leraren en vrienden. Deze bezoeken werden geïnitieerd en georganiseerd door Hans de Wekker sensei maar waren mogelijk door de inzet van veel andere leden. De combinatie van intensieve training, informele gesprekken en sightseeing (we hebben alle delen van Nederland verkend en zijn zelfs naar Münster, Antwerpen en Brussel geweest) waren uniek.

Heel speciaal was het weekend dat de Hunze dojo organiseerde op Schiermonnikoog in 1988. Door het overlijden van Siem sensei waren er geen Pinksterseminars meer. Dus togen we met elkaar naar Schiermonnikoog waar we in een groot huis op de top van een duin verbleven. We schoten in een duinpan met een geïmproviseerde azuchi en op het strand. Het jaar erna was het eerste Piksterseminar in Westernieland/Warffum een feit.

Ton van Gaalen:

Na het zien van een affiche in een Haagse winkel in New Age artikelen, met name wierook, werd ik nieuwsgierig naar wat ik daarop afgebeeld zag, een man in Japanse kleding. Later kwam ik er achter dat het een hakama was en een kimono en een enorme boog. Het was een uitnodiging om een open avond te bezoeken in een Leidse dojo; ik wist wel wat een dojo was daar ik geruime tijd aan judo deed. Het leek me wel wat, ik beoefende al geruime tijd diverse onderdelen van schietsport en dit zou er wel bij kunnen het was een uitdaging en kon er nog wel bij, met schieten was ik opgegroeid door toedoen van vader, die mij op vrij jonge leeftijd wegwijs maakte met diverse vormen van schietsport.

Op die bewuste avond erheen in gepaste kleding volgens de uitnodiging, een zwarte slobber broek met iets wits erboven en witte sokken.

Wat ik daar zag gebeuren; mannen en vrouwen ook in zwartwit maar dan in echte kleding zoals op de affiche en veel lange bogen, er werd niet of nauwelijks gesproken, de bewegingen waren ook heel sloom. Ik keek mijn ogen uit, op een bepaald moment kreeg ik ook een boog in de handgedrukt en een hele lange pijl en een handschoen, best een lastig ding om aan te krijgen, omdat ze vonden dat ik grote handen had. Met veel verbale hulp stond ik op de juiste plek voor een strobaal op een rekje. Ik mocht de boog uittrekken, wat nog best lastig was, en de pijl laten gaan zonder de helft van je gezicht mee te sleuren. De teleurstelling was groot dat de pijl op de grond viel bij al die onlogische bewegingen, vond ik daar ik juist eerder had geuit: “die kunstjes leer ik wel en schieten kan al”. Deze uitdrukking heeft me heel lang achtervolgd.

Maar het ei was gelegd ik wilde weten hoe je aan de uitrusting kon komen. Dat moet uit Japan komen dus geduld was nodig. Maar de dojoleider was zeer handvaardig, in leiden ook een bekende kunstenaar, hij had patronen om de kleding zelf te maken, ik ging er ook mee aan de slag. Het lukte wonderwel. De hakama heb ik verschillende jaren gebruikt, totdat ik inmiddels interesse in Japan had gekregen en besloot in Japan diverse delen van de uitrusting te kopen, en zeker een boog. Dat heeft nogal wat voeten in de aarde gehad, maar dan wordt het verhaal echt te lang. Het proces vervolgde langzaam maar zeker, leren, leren vooral door te luisteren en te kijken en vragen te stellen, en vooral niet een zin beginnen met 'maar'. We werden in Japan wel eens de 'Yes-but-people' genoemd.

Veel trainingen en seminars in zowel binnen als buitenland bijgewoond, veel autokilometers gemaakt.

Ook meerdere keren Japan bezocht om seminars bij te wonen, om vervolgens een examen te doen om een volgende graad te halen, wat niet altijd lukte, en om vaak aansluitend Japan mee te maken op een andere manier als de reguliere toerist.

Zonder kyudo had een gedeelte van mijn leven er anders uitgezien. Zonder spijt kijk ik terug op de vele mooie herinneringen, ondanks ook de minder aangename, die ik als leermomenten ben gaan beschouwen.

Ik ga afsluiten met dit epistel. Soms vraag ik me wel eens af, ik zou een boek kunnen schrijven over het wel en wee in kyudo en daaromheen, niet over kyudo zelf, die zijn er genoeg, nog wel in mijn bieb. Als iemand geïnteresseerd is, laat maar weten. Wel wil ik zeker de mensen, zonder namen te noemen, bedanken waar ik mee te maken heb gehad in de diverse dojo voor het samen beleven van kyudo in vele opzichten, en de huidige veelal jonge studenten wensen dat ze evenveel genoegen mogen beleven als ik dat ooit heb gedaan. Verder wil ik het bestuur feliciteren met het 40-jarige jubileum. Het bestuur verdient zeker een pluim zoals ze zich de afgelopen toch lastige jaren hebben gehandhaafd en ontwikkeld, gezien het grote aantal enthousiaste leden. Het ga jullie goed.

Erik van Zanten:

Pinksterseminar te Westernieland/Warfum, het jaartal is me ontschoten, de activiteit niet: een hitotsu-mato sharei aan het begin van de dag. Jaap Buitink sensei, Ton van Gaalen en ikzelf. Van enige spanning was bij mij wel sprake, laat het allemaal maar zien waar het om gaat. Een bijzondere ervaring ontspon zich. Meteen na het binnengaan was er alleen de samenwerking tussen ons drieën, niet meer, niet minder. Afstemming van ikiai, maai en hassetsu en het ontwikkelen van een gevoel van ondersteunen van elkaar, het ging als vanzelf. Samen 1 schot doen, shin, zen en bi en san mi itai in één. Na het verlaten van de shajo was er de ontlading in de vorm van een emotioneel samen zitten met tranen. Het is me daarna nooit meer overkomen